درس چهار
خبرنویسی
در این درس با سبک‌های خبرنویسی و اجزای خبر در شکل ارائه‌ی روزنامه‌نگارانه‌‌ی آن آشنا می‌شویم.
خبرنویسی
در این درس با سبک‌های خبرنویسی و اجزای خبر در شکل ارائه‌ی روزنامه‌نگارانه‌‌ی آن آشنا می‌شویم.
سبک‌های خبری
سبک‌های خبرنویسی بسیاری در روزنامه‌نگاری وجود دارند ولی بیش‌تر خبرها با این چهار سبک به مخاطب ارائه می‌شوند:
- هرم وارونه: در این سبک جذاب‌ترین بخش‌های خبری در ابتدا و کم اهمیت‌ترین آنها در انتها می‌آیند.
- تاریخی: در این سبک، خبر بر اساس توالی زمانی آن مرتب‌سازی و روایت می‌شود.
- تاریخی همراه با لید: در لید (ورودی خبر)، جذاب‌ترین یا مهم‌ترین بخش خبر می‌آید و سپس متن خبر به ترتیب توالی زمانی، تنظیم می‌شود.
- پایان شگفت‌انگیز: در این سبک، نویسنده شگفت‌انگیزترین یا جذاب‌ترین بخش خبر را در پایان خبر می‌آورد.
ساختمان خبر
هر خبری دارای تیتر، رو تیتر (در صورت لزوم تیتر فرعی)، لید، بخش ابتدایی، میانی و انتهایی است.
نکته‌ی مهم در خبرنویسی این است که به شکل یک قصه‌ی جذاب برای مخاطب بیان شود و طبعاً از همان قواعد قصه‌گویی یعنی ایجاز و نقاط اوج در آن استفاده شود.
خبر باید جامع و مانع باشد، یعنی همه‌ی جوانب و جزئیات مهم یک واقعه در آن موجود باشد ولی حجم یا طولش آن‌چنان نباشد که از حوصله‌ی مخاطب فراتر رود.
• تیتر
تیتر در رسانه‌های مکتوب و آنلاین دارای اهمیت بسیاری در جذب مخاطب است، اما در رادیو و تلویزیون نیز وجود تیترهای جذاب و خلاقانه در سرخط خبرها سبب می‌شود تا نه تنها توجه مخاطب به آن خبر جلب شود، بلکه به کل برنامه خبری جذابیت ببخشد.
تیتر خبر باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
کوتاه باشد.
قابل فهم باشد.
بی‌طرفانه و واقع گرایانه باشد.
حاوی مهم‌ترین یا جذاب‌ترین بخش خبر باشد.
جذاب و ترغیب‌کننده باشد.
فرض کنید خبر شما مربوط به درگیری فیزیکی بین نماینده‌ی قوه قضائیه با نماینده‌ی مدیران مطبوعات در جلسه‌ی اداری هیئت نظارت بر مطبوعات است که طی آن نماینده‌ی قوه قضائیه نماینده‌ی مدیران مطبوعات را گاز می‌گیرد.
شاید بهترین تیتر برای این خبر یکی از این‌ها باشد:
نماینده‌ی قوه قضائیه، نماینده‌ی مطبوعات را گاز گرفت.
سحرخیز: محسنی اژه‌ای مرا گاز گرفت.
درگیری فیزیکی در جلسه‌ی هیئت نظارت بر مطبوعات
تیتر فرعی معمولاً برای مشخص شدن یا ربط دادن یک موضوع به تیتر اصلی و اغلب در مطبوعات به‌کار می‌رود؛ مانند:
در جلسه‌ی هیئت دولت تصویب شد (تیتر فرعی)
نرخ نان از امروز دو برابر می‌شود (تیتر اصلی)
• لید
لید یا ورودی خبر، که به آن تیزر هم می‌گویند، شامل جذاب‌ترین بخش خبر است که باید پس از تیتر مخاطب را ترغیب به پی‌گیری خبر بکند.
اگر لید خبر با خلاقیت و مهارت قصه‌نویسی نوشته نشود، مخاطب رغبتی به خواندن، گوش دادن یا تماشای بقیه‌ی خبر ندارد. لید معمولاً حاوی مهم‌ترین نکات در ارتباط با عناصر خبر (چه کسی؟ چه وقتی؟ کجا؟ چرا؟ و چگونه؟) است.
در مثال بالا ممکن است لید این خبر به این شکل نوشته شود:
در جلسه‌ی هفتگی هیئت نظارت بر مطبوعات، محسنی اژه‌ای نماینده‌ی قوه قضائیه به عیسی سحرخیز، نماینده‌ی مدیران جراید حمله ور شد و وی را مضروب ساخت.
باید توجه کرد که لید را باید با توجه به تیتر نوشت و از تکرار تیتر در آن خودداری کرد.
• منبع خبر
معمولاً پس از لید، خبرنگار به ذکر منبع خبر می‌پردازد. مثلاً فرض کنید در این مورد منبع خبر آقای سحر خیز و وکیل وی بوده‌اند. در اینجا در اولین سطر پس از لید باید به این افراد اشاره شود. در مورد خبری که از خبرگزاری‌ها استخراج شده است. باید منبع خبر در ابتدای این سطر بیاید. مانند: به گزارش آسوشیتدپرس از تهران، ...
• بدنه خیر
پس از معرفی منبع خبر، بدنه خبر یعنی اطلاعات و جزئیات دیگر خبر می‌آید. چنان‌چه در مورد خبر بالا خبرنگار به منابع بیشتری دست یابد بهتر است که به آنها نیز اشاره کند؛ به ویژه آن که همواره باید بی‌طرفی و توازن خبر را در نظر داشته باشد. بنابراین اگر به طرف دیگر این واقعه یعنی حجت‌السلام محسنی اژه‌ای دسترسی دارد باید نظر و گفته‌ی او درباره‌ی این خبر را نیز ذکر کند.
در مورد اخبار دیگری که از خبرگزاری‌ها گرفته شده‌اند، در اغلب موارد خبرنگار ناچار است خبر را بپروراند و درباره‌ی آن به تحقیق بپردازد؛ مثلاً درباره‌ی خبر گران شدن نان، می‌تواند نظر چند شهروند را پس از منبع اصلی و جزئیات خبر بیاورد، مثلاً:
در همین حال یک شهروند تهرانی به رسانه‌ی ما گفت که با اعلام این خبر، صف‌های طویلی در برابر نانوایی‌ها تشکیل شده است.
خانم گلناز افراشته، سی و یک ساله، مهندس مخابرات می‌گوید از ساعت چهار تا پنج بعدازظهر در صف نانوایی منتظر مانده است و حداقل صد نفر در آن زمان در برابر یک نانوایی در مرکز شهر تجمع کرده بودند.
وی می‌گوید: «در محله‌ی ما سه نانوایی وجود دارد که صف‌های طویلی در برابر همه‌ی آنها ایجاد شده بود.»
• بخش انتهایی
در بخش انتهایی می‌توان پیامدها یا واکنش‌های مرتبط را ذکر کرد؛ مثلاً درباره‌ی خبر بالا می‌توان واکنش عضو شورای شهر تهران که در یک خبرگزاری داخلی منعکس شده است را به‌عنوان یک واکنش مهم نسبت به این تصمیم دولت آورد.
به‌عنوان نمونه:
در همین زمینه آقای بیژن نایب‌الصدری، عضو شورای شهر تهران با انتقاد شدید از این تصمیم دولت گفت: نان، بخش اصلی سفره‌ی اقشار فقیر است و دولت با این اقدام، اقتصاد خانواده‌های آسیب‌پذیر را درهم می‌شکند و سبب نارضایتی عمیق اجتماعی می‌شود.
وی که در مصاحبه با ایسنا سخن می‌گفت به دولت هشدار داد پیش از آن که آثار اقتصادی و اجتماعی این تصمیم دامن‌گیر جامعه شود به تجدید نظر درباره‌ی این مصوبه بپردازد.
نقل قول
هر خبری ممکن است دارای نقل قول باشد. اگر یک گفته دارای اهمیت است، بهتر است عیناً آن را داخل گیومه نقل کنیم و اگر دارای اهمیت کم‌تری است می‌توان آن را به صورت غیر مستقیم و با خلاصه کردن محتوای آن در متن خبر آورد.
خبر نرم
خبر نرم (soft news)، خبری است که به موضوعی می‌پردازد که چندان اهمیت حیاتی ندارد ولی با توجه به ارزش‌های خبری دارای جذابیت‌هایی برای خواننده است. در مثال‌های قبلی خبر گاز گرفته شدن سحرخیز توسط محسنی اژه‌ای می‌تواند خبر نرم تلقی شود. خبرهای نرم معمولاً اخباری سرگرم‌کننده هستند .و موضوعات مختلفی دارند.
شیوه‌ی نگارش خبرهای نرم هم باید تابع محتوای آنها باشد و از عناصر سرگرم‌کننده با افزودن جذابیت‌های خلاقانه در آنها استفاده شود.
خبر سخت
خبرهای سخت (hard news) خبرهایی هستند که به موضوعات مهم روز می‌پردازند؛ مثلاً وقوع جنگ یا درگیری‌های خیابانی در این نوع خبرها دارای اهمیت است. بنابراین در شکل خبرنویسی نیز از لید تا انتها خبرنگار تابع محتوا و مضمون جدی و مهم آن است.
درس پنج
اصول گزارش‌نویسی
هدف از این درس آشنایی با گزارش و اصول گزارش‌نویسی است.
اصول گزارش‌نویسی
هدف از این درس آشنایی با گزارش و اصول گزارش‌نویسی است.
گزارش و گزارشگر
گزارش یکی از وظایف خبرنگار برای پرداختن به یک موضوع خبری یا موضوع جذاب است. در گزارش معمولاً مشاهده‌ی عینی یا توصیفات به همراه جزئیات مرتبط ذکر می‌شود.
گزارشگر یا خبرنگار (Reporter)، روزنامه‌نگاری است که به بررسی، کنکاش، تحقیق و ارائه‌ی اطلاعات مدون برای رسانه می‌پردازد.
انواع گزارش
به‌طور کلی گزارش شامل دو نوع کلی است:
- گزارش خبری: در این نوع گزارش، موضوع به‌طور مستقیم به یکی از خبرهای روز ربط دارد. مثلا: گران شدن نان.
- گزارش فیچر (موضوع جذاب): در این نوع گزارش به یک موضوع جذاب که جنبه‌ی خبری چندانی ندارد پرداخته می‌شود؛ مثلاً چگونگی برگزاری دهمین سالمرگ احمد شاملو که به بهانه‌ی آن مروری هم بر کارنامه‌ی این شاعر انجام شده باشد.
شیوه‌های گزارش
شیوه‌های گزارش بسته به نوع رسانه و چگونگی گزارش عبارت‌اند از:
- گزارش زنده: برای رادیو، تلویزیون، آنلاین؛ در اینجا گزارشگر در محل واقعه حضور دارد و به‌طور زنده برای رادیو یا تلویزیون گزارش می‌کند یا مشاهداتش را در سایت به‌روز می‌کند.
- گزارش از صحنه: گزارش قبلاً ضبط و تدوین یا نوشته شده درباره‌ی یک موضوع یا واقعه که گزارشگر در آن حضور داشته است.
- گزارش آرشیوی: خبرنگار براساس داده‌ها و یافته‌های آرشیوی یک گزارش تهیه می‌کند، مثلا گزارشی در باره سالگرد ترور بی نظیر بوتو.
- گزارش تحقیقی: گاهی با توجه به اهمیت یا جذابیت یک موضوع گزارشگر برای تهیه گزارش خود روزها ، هفته‌ها و یا حتی ماه‌ها وقت سپری می‌کند تا درباره‌ی یک موضوع گزارش تهیه کند، مثلا چند سال پیش یک خبرنگار بی‌بی‌سی با استفاده از پاسپورت‌های جعلی دو بار موفق شد وارد خاک بریتانیا شود و براین اساس گزارشی تهیه کرد.
- گزارش شخصیت‌مدار: گزارشی است که به یک فرد مشهور یا فردی که زندگی و حرفه‌اش برای مخاطب جذاب است می‌پردازد، مثلا گزارشی از زندگی و حرفه دیگران تومانیان یکی از قدیمی ترین متخصصان لابراتوار در سینمای ایران.
گزارش‌نویسی
با توجه به نوع سوژه و شیوه‌های گردآوری اطلاعات، خبرنگار معمولاً با چند گزینه روبه‌رو است:
۱− تعیین سوژه‌ی اصلی و فرعی:
اگر موضوع گزارش گران شدن نان است، گزارشگر باید پرسش‌ها و پرسوناژهای اصلی را برای گزارشش تعیین کند و سپس به پرسش‌های فرعی یا حاشیه ای بپردازد، مثلا درباره‌ی همین گزارش سوالهای اصلی می‌توانند این موارد باشند:
گران شدن نرخ نان روی اقتصاد خانواده چه طبقاتی تاثیر فوری می‌گذارد؟
پیامدهای اجتماعی- سیاسی این امر چه خواهد بود؟
مخالفت‌ها از کجا ناشی می‌شود؟
و افراد اصلی می‌توانند شهروندان متوسط و زیر خط فقر، نانوا، رئیس شورای شهر، نماینده مجلس و وزیر اقتصاد و... باشند.
۲− انتخاب شیوه‌ی گزارش با توجه به امکانات، اهمیت و اولویت موضوع:
اگر خبرنگار برای یک رسانه‌ی فارسی زبان گزارش تهیه می‌کند که ممکن است موضوع سالگرد ترور بی‌نظیر بوتو در اولویت‌های نخست این رسانه نباشد، شاید گزارشگر ترجیح بدهد شیوه آرشیوی را برای گزارش خود انتخاب کند. در عوض اگر موضوع گزارش گران شدن نرخ نان است گزارشگر ممکن است شیوه گزارش در صحنه را انتخاب کند چون از اهمیت بیشتری برخوردار است یا اگر موضوع تظاهرات خیابانی مخالفان یا یک اجلاس مهم در باره ایران در شورای امنیت سازمان ملل است وی ممکن است بتواند گزارش زنده تهیه کند.
۳− تحقیق، تدارک و پرورش سوژه:
خبرنگار در هر حال و بدون توجه به هر شیوه‌ی گزارش نویسی باید پیش زمینه ها، اطلاعات و جزئیات مربوط به گزارش را کاملا در نظر بگیرد و اگر برای گزارش تلویزیونی به صحنه می‌رود با آگاهی و اطلاعات کافی وارد صحنه گزارش شود. مثلا اگر قرار است برای گزارش اعتصاب رانندگان اتوبوسرانی به محل برود از تاریخچه اعتراضات قبلی و یا تعداد اتوبوس ها، میزان دستمزدها، خواسته‌های اصلی، رهبران سندیکا و تاریخچه آن اطلاعات کافی داشته و سوالهای مناسبی برای خود طرح کرده باشد که بتواند در گزارش به آنها پاسخ بدهد یا اگر قرار است با افراد خاصی مصاحبه کند از قبل با آنها هماهنگ کرده باشد و بهترین سوالها را طراحی کرده باشد.
۴− ارائه‌ی گزارش:
ارائه گزارش باید به بهترین شیوه ممکن صورت بگیرد، استفاده از عکس و آمار و اطلاعات پیش زمینه در مطبوعات و یا لینک‌ها و باکس‌های اطلاعات در آنلاین، مصاحبه‌ها در رادیو و شیوه اجرا و نمایش در تلویزیون از اهمیت بسیاری برخوردار است، گزارشی که خوب پرورش داده شده باشد ولی با اجرای ضعیف یا انتخاب محل نامناسب یا تدوین نابجا در تلویزیون همراه باشد اغلب تاثیر چندانی بر روی بیننده تلویزیون ندارد، همچنین اگر گزارشگر از نثر مناسبی برای گزارش خود در آنلاین یا مطبوعات استفاده نکند تاثیر گزارش خود را کاهش می‌دهد، مثلا اگر برای گزارش گران شدن نان در یک روزنامه سراسری از نثری متکلف و شاعرانه استفاده کند تاثیرش را از دست می‌دهد.
۵− به‌روز کردن گزارش:
گاه لازم است که در مورد رسانه‌هایی چون آنلاین، رادیو یا تلویزیون گزارش را به‌روز کرد. این امر با توجه به اهمیت و در حال وقوع بودن یک گزارش خبری فوری الزامی به نظر می‌رسد؛ مثلاً گزارش مربوط به توفان در شهر که سه ساعت پیش تهیه شده است، باید به‌روز شود تا پیامدهای توفان و میزان تخریب روشن شود. در این صورت در تلویزیون معمولا اگر امکان اعزام مجدد گزارشگر به صحنه وجود نداشته باشد، گزارشگر آخرین اطلاعات را به پکیج قبلی خود می‌افزاید.
در رادیو ممکن است گزارشگر با تدوین مجدد، بخشی از گزارش خود از صحنه را با گزارش جدیدی حاوی گفتگوی تلفنی با شهردار پیوند بزند.
در آنلاین گزارشگر می‌تواند گزارش قبلی را دوباره بازنویسی کند و اطلاعات، عکس‌ها و فیلم‌های جدید را به گزارش قبلی بیفزاید و یک گزارش جدید منتشر کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر