درس شش
تحقیق و گزارش تحقیقی
هدف از این درس تأکید بر اهمیت تحقیق در روزنامه‌نگاری و نیز آشنایی با گزارش تحقیقی است.
تحقیق و گزارش تحقیقی
هدف از این درس تأکید بر اهمیت تحقیق در روزنامه‌نگاری و نیز آشنایی با گزارش تحقیقی است.
تحقیق و انواع آن
تحقیق یکی از مهمترین فعالیت‌های روزنامه‌نگاران است. هدف از تحقیق کسب حرفه‌ای اطلاعات درباره یک موضوع، و بررسی انتقادی اطلاعات موجود است.
تحقیق به اعتبار دامنه و ژرفای آن بر سه نوع است:
− مقدماتی / عمومی
− با گستردگی و ژرفای متوسط
− تحقیق پردامنه و عمیق
− تحقیق مقدماتی / عمومی
تحقیق عمومی جزو کار روزانه خبرنگار است. فرض کنید شما می‌خواهید خبری درباره انتخابات پارلمانی در آلمان بنویسید. طبعا وقتی می‌توانید از گزارش‌های خبرگزاری‌ها خوب استفاده کنید و گزارش خبری دقیق و پراطلاعی عرضه کنید، که دارای مجموعه‌ای از اطلاعات پایه‌ای درباره آلمان باشید، مثلاً در این مورد که ساختار حکومتی آن چگونه است، پارلمان چه جایگاهی در نظام آن دارد، روال انتخابات در این کشور چگونه است، امسال چه مسئله‌ای عمده است، نسبت به دور قبلی انتخابات فضای سیاسی چه تغییراتی کرده است، چه احزابی عمده هستند و این احزاب چه سابقه و برنامه‌ای دارند و...
در گزارش خبری خود به نحوی "ظریف" از برخی از این اطلاعات پایه‌ای استفاده می‌کنیم. مثلاً می‌نویسم:
امروز، روز انتخابات پارلمانی در آلمان است (خبر اکتوئل). انتخابات پارلمان مرکزی (بوندستاگ) در آلمان هر چهار سال برگزار می‌شود. (اطلاع پایه‌ای) ترکیب پارلمان، ترکیب دولت را معین می‌کند (اطلاع پایه‌ای).
منظور از قید "ظریف" آن است که در گزارش خبری در دادن اطلاعات پایه‌ای افراط نمی‌کنیم. حجم اصلی گزارش ما بایستی به خبرهای روز اختصاص یابد.
ممکن است در گزارش خود از بسیاری از این اطلاعات پایه‌ای به طور مستقیم استفاده نکنیم، ولی داشتن آنها باعث می‌شود ما چیدمانمان جملاتمان را دقیق‌تر کنیم. در این رابطه این نکته را باید همواره در نظر داشته باشیم: ما فقط آنگاه می‌توانیم خبری را دقیق و روش انتقال دهیم، که عمق و زمینه آن را بشناسیم.
− تحقیق با گستردگی و ژرفای متوسط
در کار روزانه فرصت چندانی برای تحقیق نیست. ما عهده‌دار نوشتن گزارشی خبری درباره انتخابات آلمان شده‌ایم، و تنها این فرصت را داریم که از راه منابعی مانند "ویکی‌پدیا" به سرعت اطلاعاتی عمومی درباره ساختار قدرت سیاسی در آلمان و جایگاه پارلمان در آن کسب کنیم.
اما فرض کنیم قرار است "دوسیه"ای درباره مهاجران ایرانی در آلمان تهیه کنیم و برای این منظور وقت کافی در اختیار داریم. "دوسیه" که در لغت به معنای پرونده است، در قاموس روزنامه‌نگاری مجموعه‌ای از مطالب درباره یک موضوع است. هر مقاله به موضوع، از زاویه خاصی می‌نگرد. برای تهیه این دوسیه ما نیاز به اطلاعات فراوانی داریم. تحقیق اولیه را که انجام دادیم، طرح دوسیه را می‌ریزیم، یعنی در نظر می‌گیریم که از چه زاویه‌هایی به موضوع بنگریم.
گاه فقط پای یک مقاله در میان است و نه یک دوسیه یعنی مجموعه‌ای از مقالات. برای یک مقاله جامع هم باید تحقیق کنیم و از زاویه‌های مختلف موضوع را بررسی کنیم. در نهایت برای موضوع پرونده‌ای تشکیل می‌دهیم و بعد فشرده آن را در مقاله خودمنعکس می‌کنیم. مقاله تحقیقی، خود مقاله‌ای است که پشتوانه‌ی آن معلوماتی باشد چندین برابر آنچه در خود مقاله آورده می‌شود.
− تحقیق پردامنه و عمیق
تحقیق پردامنه درازمدت، معمولا در گستره فعالیت‌های روزنامه‌نگاران نمی‌گنجد. البته هستند روزنامه‌نگارانی که با دانش تخصصی بالایی مدتی طولانی به موضوعی می‌پردازند و کاری مثال‌زدنی عرضه می‌کنند.
تحقیق عمیق به معنای بررسی مستمر یک موضوع است. بسیاری از روزنامه‌نگاران به طور مدام به موضوعی خاص می‌پردازند، اما این کافی نیست برای آنکه در آن موضوع تخصص یابند و بتوانند مطالب ژرفی درباره آن عرضه کنند. شرط یافتن تخصص، مطالعه نظام‌یافته، نظام دادن به اطلاعات گردآوری شده، شناخت دقیق منابع و آگاهی انتقادی از مطالب منتشر شده درباره موضوع است.
منابع تحقیق
ما برای تشکیل پرونده برای موضوع از منابع گوناگونی استفاده می‌کنیم. این منابع می‌توانند نوشته‌ها، فیلم‌ها، گزارش‌های رادیویی، افراد در گیر موضوع و متخصصان آن موضوع باشند. ما اطلاعات آنها را با هم می‌سنجیم. تحقیق همواره با ارزیابی انتقادی اطلاعات همراه است.
اطلاعات بر دو نوع هستند: اطلاعات زمینه‌‌ای درباره موضوع و اطلاعات مشخص درباره آن. منابع این دو معمولا یکسان نیستند. فرض کنید می‌خواهیم درباره شیوع بیماری ایدز در ایران مطلبی تحقیقی بنویسیم. ما پیش از هر چیز باید بدانیم این بیماری چیست و چگونه شیوع می‌یابد. اطلاعات در این باره را می‌توانیم از دائرة‌المعارف‌ها و مقالات و کتاب‌های عمومی یا تخصصی درباره آن به دست آوریم. در باره موضوع مشخص شیوع بیماری در ایران باید به مقالات منتشر شده درباره آن و اطلاعات و اظهارات رسمی رجوع کنیم، با متخصصان و نیز با کسانی که به شکلی با این موضوع درگیر هستند گفت‌وگو کنیم. بخشی از کار ما، که حاصل آن را به طور ویژه‌ای تازه می‌کند، مطالعه میدانی است.
کنترل و احتیاط
تحقیق به نتیجه‌ای می‌رسد. لازم است به نتیجه تحقیق با دید انتقادی بنگریم.
لازم است بنگریم که:
آیا ارزیابی شتابزده‌ای از موضوع نکرده‌ایم؟
آیا منابع ما به حد کافی قابل اعتماد هستند؟
آیا ما همه جوانب امر را در نظر گرفته‌ایم؟
آیا بهتر نیست که نتیجه تحقیق را در جملاتی دارای اما و اگر فرموله کنیم؟
کنترل مضاعف از بایسته‌های اطلاع‌رسانی مسئولانه است.
زیر ذره‌بین
بسیاری از رسانه‌ها دارای بخشی هستند که در آن گزارش‌هایی می‌آورند که زمینه خبرهای روز را شرح می‌دهند. آنها رایج‌ترین نوع گزارش‌های پژوهشی هستند و معمولا به دسته گزارش‌های عمومی، که زمان طولانی‌ای صرف آنها نمی‌شود، تعلق دارند. در رسانه‌ها، بخش مربوط به این گزارش‌های زمینه‌پژوه (background reports)، یعنی تحقیق‌کننده درباره علل و اسباب و سابقه یک چیز، معمولا دارای عنوان‌هایی همچون "نگاه ژرف" یا "زیر ذره‌بین" است.
گزارش زمینه‌پژوه معمولا دارای این عناصر است:
− پیشینه موضوع
− سند و آمار
− نقل قول‌هایی از افراد درگیر موضوع و متخصصان.
هدف گزارش زمینه‌پژوه، تعمیق آگاهی درباره یک موضوع است، نه تبلیغ نظری و موضعی از پیش گرفته شده درباره آن. از این نظر گزارش زمینه‌پژوه فرقی اساسی با تفسیر دارد که هدف آن جهت دادن به دید مخاطب در نگاه به یک موضوع است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر